Batuhan KILIÇ/ESKİŞEHİR, (DHA)- TÜRKİYE'de deprem hasarının yüzde 80 oranında azaltılmasını sağlayan sismik izolatörlerin test edilebildiği tek merkez olan Eskişehir Teknik Üniversitesi Sismik İzolatör Test Merkezi’nde yoğunluk yaşanıyor. Görülen her depremin ardından sismik izolatörlere ilginin arttığını ifade eden merkezin sorumlusu Doç. Dr. Ali Bozer, “Talep giderek artıyor. Her deprem olduğunda talepte de artış oluyor” dedi.
İstanbul’un ardından farklı illerde meydana gelen depremler, hasarları yüzde 80 oranında azaltan sistem olarak bilinen sismik izolatörlere ilgiyi arttırdı. Eskişehir Teknik Üniversitesi Sismik İzolatör Test Merkezi ise yapıda uygun görülen katlara, kolonlara ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilip depremin etkisini azaltan izolatörlerin test edildiği Türkiye’deki tek bağımsız merkez olarak dikkat çekiyor. Merkezde yerli ve yabancı firmalar tarafından üretilen izolatör prototiplerinin, deprem sırasında binaya zarar verecek olan farklı şiddetlerdeki kuvvetlerle test edilerek sağlamlığı kontrol ediliyor. Türkiye’de yaşanan her deprem ise sismik izolatörlere ilgiyi arttırırken, sistemin tek test edildiği merkezde de yoğunluğu arttırıyor. Test merkezinin sorumlusu olan Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Mekanik Anabilim Dalı Üyesi Doç. Dr. Ali Bozer, merkezin Türkiye’de tek, dünyada ise ilk 5 arasında yer aldığını söyledi. Deprem izolatörünün, deprem enerjisini yapıya aktarılmasını engelleyen, depremi binadan yalıtan bir sistem olduğunu belirten Doç. Dr. Bozer, “Deprem dediğimiz şey bir deplasman hareketidir. Bu da o deplasman oluştuğu zaman etkilerin yapıya aktarılmasını olabildiğince azaltmaya çalışan bir sistemdir. Bunlar, arazide uygulanacak olan yapılarda tasarımı yapılan cihazlar, bu tasarımlar yapılırken kullanılan bazı parametrik değerleri var. Bu parametrik değerlerin üretilmiş cihaz tarafından sağlanıp, sağlanmadığının testini yapıyoruz. Bunu yaparken hem arazideki muhtemel depremin yatay kuvvetini hem de üzerindeki binanın düşey yüklerini burada olabildiğince benzeştirmeye çalışıyoruz. Kapasite olarak düşeyde bin 500 ton, yatayda ise 200 tona kadar çıkabiliyoruz” dedi.
‘KONUTLARDA TALEP BAŞLADI’
Sağlık Bakanlığı’nın kurduğu belli bir yatak kapasitesi üzerindeki tüm hastanelerde sismik izolatörün kanuni olarak zorunlu kullanıldığını anlatan Doç. Dr. Bozer, “Belli bir yatak kapasitesinin üzerindeki hastanelerde sismik izolatörlerin kullanılması zorunlu, dolayısıyla yurt içinde en çok Sağlık Bakanlığı talepçi oluyor. Konutlarda da talebin başladığını söyleyebiliriz. Özellikle de 2023 yılındaki Kahramanmaraş depremlerinden sonra oradaki taleplerde artış olduğunu söyleyebiliriz. Bu iyi bir şey çünkü depremden sonra özellikle Kahramanmaraş bölgesinde şunu gördük; birçok konut performans seviyesi olan can güvenliği performans seviyesini sağlamasına rağmen yani içinden canlı olarak çıkabilmeyi sağlamasına rağmen binanın aldığı hasarlar neticesinde yıkılıp, tekrar yapılmak zorunda kaldı. Bunun ekonomik kaybı gerçekten çok büyük. Haliyle o konutlarda bu cihazlar olsaydı biz hala o binaları kullanıyor olmak durumunda kalabilirdik, o anlamda ben değerli olduğunu düşünüyorum. Konut tarafında da biraz daha yaygınlaşmasının değerli olduğunu düşünüyorum. Yurt dışında Güney Amerika ülkelerinden talep var ve Tayvan, Meksika, Peru ve Şili gibi ülkelerden talep olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
‘BU CİHAZLARI KOYDUĞUNUZDA DEPREMİ ÇOK AZ HİSSEDİYOR OLACAKSINIZ’
Sismik izolatör maliyetlerinin çok katlı binalar için neredeyse yüzde 5 ve 10 arasında değişen rakamlarda yapılabildiğini anlatan Doç. Dr. Ali Bozer, şunları söyledi:
“Bu sistem bitmiş bir bina maliyetinin yüzde 5-10 seviyelerini aşmıyor. Bence az bir maliyet artışıyla çok daha güvenli çok daha deprem korkusu olmadan yaşayacağımız mahallelere kavuşabiliriz. Her deprem olduğunda bir endişe doğal olarak meydana geliyor. Deprem olduktan sonra o depremin korkusunun bile yaşanmaması gerek çünkü çok büyük titreşimler yaşanıyor. Onun yarattığı birtakım travmatik durumlar var. Bu cihazları koyduğunuz zaman depremi çok az hissediyor olacaksınız. Dolayısıyla güvenli bir yerde yaşıyor olacaksınız. Bu tabii ki bu tarafa olan talebi arttıracaktır. Bu deneyimle alakalı bir durum. İnsanlar sistem nasıl çalışıyor, nasıl devreye alınıyor çok fazla bilmiyor. Bunlar yaygınlaştıkça talep de artacaktır. Aslında biz bunu görüyoruz talep giderek artıyor. Depremle ilişkili tabii ki her deprem olduğunda o talepte de biraz artış oluyor.” (DHA)
